Fotografie techniek: Extenders (teleconverters), Extension tubes (tussenringen) en Close-up lenzen (macroconverters)

Toepassingen en index

• Extenders / teleconverters zijn voor brandpuntsafstand vergroting om onderwerpen op afstand dichter bij te halen. Voorbeeld toepassingen: wildlife, vogels, super macro (in combinatie met een macro objectief), etc. Geschikt om tele-objectieven te “verlengen”.
• Extension tubes (tussenringen) zijn bedoeld om korter tot onderwerpen scherp te kunnen stellen bij gebruikmaking van objectieven met een korte brandpuntsafstand (<70mm). Voorbeeld toepassing: macro.
• Close-up lenzen (macroconverters) zijn bedoeld om korter tot onderwerpen scherp te kunnen stellen vooral bij gebruikmaking van objectieven met een grote brandpuntsafstand (>70 mm). Voorbeeld toepassing: macro.

Samenvatting van de gebruikte afkortingen

Extenders / teleconverters (voor tele-objectieven)

Een extender / teleconverter (hierna te noemen “extender”) is een hulpmiddel om de brandpuntsafstand te verlengen van een bestaand objectief. Een 1,4x extender tussen de camera en een 200mm objectief levert je dus een effectieve brandpuntsafstand op van 280mm. Een extender moet dus geschikt zijn voor het merk en type camera en objectief. Vaak zijn alleen de duurdere series objectieven geschikt voor het gebruik van een extender (Canon L objectieven die over het algemeen compatible zijn: prime L objectieven >135mm, zoom L objectieven vanaf 70mm en tilt-shift objectieven).

Een extender kan gevolgen hebben voor de elektronische functies van het objectief, hoewel beeldstabilisatie in het objectief over het algemeen gewoon blijft werken. Ook de beeldkwaliteit kan enigszins afnemen. Dat komt door de extra lenzen, maar vooral omdat je lensfouten van het objectief ook vergroot. Ook neemt de lichtsterkte af. Doorgaans met één stop (voor de 1,4x extender) tot twee stoppen (voor de 2x extender). Dat kan gevolgen hebben voor het autofocus-systeem van de camera.

De meeste camera’s hebben minimaal F5,6 nodig voor een betrouwbare autofocus regeling (pro’s kunnen nog wel een stapje hoger). Als echter een F4 objectief met twee stoppen lichtsterkte verslechterd wordt door de extender, dan wordt meestal dus de autofocus regeling uitgeschakeld door de camera. Of alleen het middelste auto-focus punt blijft nog beschikbaar. Het hangt af van de gebruikte extender, objectief en camera combinatie (raadpleeg handleiding). Ook kan het auto-focus systeem trager werken. De afname van de lichtsterkte heeft grote gevolgen voor de helderheid van de zoeker.

Voordelen zijn er natuurlijk ook:

• Een 200mm objectief met een 2x extender gedraagt zich als een 400mm objectief (met bovenstaande beperkingen).
• Een onderwerp wordt “dichterbij” gehaald, waardoor onderwerpen ook groter in beeld worden gebracht. De mimimale focusafstand (MFD*) veranderd namelijk niet. De maximale vergrotingsmaatstaf / factor (MM*) wordt dan groter (bij een 2x extender ook 2x zo groot). Dat is een voordeel in geval van close-up fotografie (macro).

Voorbeelden:

1. Een 1,4x extender maakt van een 200mm F4 objectief een 280mm F5,6 objectief.
2. Een 2x extender maakt van een 400mm F5,6 objectief een 800mm F11 objectief zonder autofocus functie.
3. Een 2x extender maakt van een 70-200mm F4 objectief een 140-400mm F8 objectief met beperkte, tragere, of geen autofocusfunctie.

Naar boven

Extension Tube (tussenring) (macro)

Een extension tube is een verlengstuk zonder lenzen (een tussenring dus), om het objectief verder van de camerasensor te brengen. Een buisje met lucht dus. De minimale focusafstand (MFD*) wordt hierdoor korter. Daardoor kun je fysiek dichter bij de onderwerpen komen, waardoor de maximale vergrotingsmaatstaf/factor (MM*) toeneemt.

De toename van deze vergrotingsmaatstaf kun je ruwweg als volgt uitrekenen:

Lengte extension tube gedeeld door brandpuntsafstand objectief

Tel dit bij de bestaande vergrotingsfactor van het kale objectief en je weet wat de effectieve vergrotingsfactor wordt.

Voorbeeld:

De Canon 25mm extension tube tussen een 50mm objectief levert de volgende toename van vergrotingsfactor op: 25 / 50 mm = 0,5x winst.

Merk op, dat dit voor grote brandpuntsafstanden nauwelijks nut heeft. Daarvoor is een close-up lens meer geschikt.

Let op: de minimale focusafstand wordt niet alleen korter, maar de maximale focusafstand ook. Maar voor grote afstanden gebruik je geen extension tube. Liever een extender.

Naar boven

Close-up lenzen ((tele)macroconverters)

Een close-up lens wordt op de filter-ring geschroefd van een tele-objectief (van ca. 70 tot 300 mm) om de maximale vergrotingsmaatstaf/factor te verhogen. Het werkt als een soort leesbril. Je kunt zodoende met een tele-objectief dichter bij onderwerpen komen, terwijl deze toch nog scherp te stellen zijn.

De minimale focusafstand (MFD*) is dus korter.

Hetzelfde nut voor langere brandpuntsafstanden als een extension tube voor kortere brandpuntsafstanden dus.

Nadeel: moet specifiek voor de filtermaat van het betreffende objectief aangeschaft worden. Is niet geschikt voor macro lenzen.

Close-up lenzen hebben een sterkte uitgedrukt in + dioptrieën.

Hoeveel kun je met je objectief dichterbij komen, terwijl je het object nog net wel scherp kunt stellen? Dat hangt van de huidige minimale focusafstand (MFD*) (niet verwarren met de brandpuntsafstand) van uw objectief af en de sterkte van de close-up lens in dioptrieën.

Opmerking: de Canon 500D close-up lens draagt bijna hetzelfde typenummer als de EOS-500D spiegelreflex van Canon. Laat dit u niet verwarren.

Naar boven

Samenvatting met een overzicht met afkortingen

*) Afkortingen in deze tekst:

• MFD = Mimimal Focus Distance (minimale focusafstand) – De minimale afstand tot een onderwerp waarbij nog scherp te stellen valt.
• MM = Maximum Magnification – De maximale vergrotingsfactor van een onderwerp ten opzichte van het sensorformaat. 1x betekent dat onderwerpen van 36mm breedte beeldvullend kunnen worden weergegeven op een sensor die ook 36mm breed is. Je kunt ook spreken van een vergrotingsmaatstaf; dan zeg je bijvoorbeeld 1:1. Je hebt het over hetzelfde. Nog een Engelse term: Maximum Reproduction Ratio.
• F = Diafragma getal

Overzicht:

• Extender: MM groter – MFD gelijk – Brandpuntsafstand groter – F kleiner < om vooral lange brandpuntsafstanden te vergroten
• Extension tube: MM groter – MFD kleiner – Brandpuntsafstand gelijk – F gelijk < Om meer macro functionaliteit te krijgen met normale objectieven. Bij objectieven met grote brandpuntsafstanden weinig nuttig.
• Close up: MM groter – MFD kleiner – Brandpuntsafstand gelijk – F gelijk < Om meer macro functionaliteit te krijgen met normale -niet-macro- objectieven. Juist nuttig voor objectieven met grote brandpuntsafstand.

Naar boven

Nog verwerken in de tekst: groothoekconverters; het tegenovergestelde van een teleconverter.