De Bosch KF-161 is een mobilofoon die een tijdje terug populair was bij radiozendamateurs, omdat ze redelijk eenvoudig omgebouwd konden worden naar de 2m band. Je kon zo voor een redelijk bedrag een complete transceiver in huis hebben.
Echter worden deze apparaten inmiddels al aardig oud. En dan kun je storingen verwachten. Sommige componenten degraderen met de jaren en dat was met dit exemplaar niet anders. Deze KF-161 was overigens niet van mijzelf, maar daarom is het des te leuker om hem weer werkend te krijgen.
Het foutzoeken was in dit geval wat lastig, omdat de mobilofoon het in het begin wel leek te doen, maar wel ging stinken naar verbrande componenten. De opgenomen stroom uit de voeding was ook niet alarmerend hoog. Het was lastig om de bron te achterhalen, dus waar de geur vandaan kwam. Later bleek dit de eindtrap te zijn, wat dit wel wat kan verklaren (dat is een losse module van alle andere modules).
Module voor module ben ik gaan bekijken. Maar ook ruiken hoorde daarbij, want ik wilde de bron vinden van de stank. Op de PLL-print vond ik al snel een verbrande weerstand. In het schema zag ik dat dit een 560 Ohm weerstand was, die samen met een 22µF tantaal-elco de voedingspanning naar de VCO filterde.
Ik meette achter de weerstand een kortsluiting, dus de zwarte weerstand was daarmee wel te verklaren. De kortsluiting bleek uit de tantaal-elco te komen. Vreemd, want tantaal-elco’s zijn eigenlijk heel stabiel op langere termijn. Ze drogen niet uit, zoals traditionele elco’s. Toch is hier wel wat in misgegaan na ca 45 jaar trouwe dienst.
Tantaal-elco’s kunnen flink kunnen ontbranden als ze het begeven op een sterkte voeding. Hier had de weerstand dit voorkomen gelukkig. Nieuwe weerstand en nieuwe tantaaltjes (nu twee 10µF SMD versies parallel omdat ik die had liggen). Probleem opgelost toch?
Nou nee :(
In het begin leek alles goed. De ontvanger gaf keurig ruis en ik kon ook amateurs ontvangen toen ik de antenne er aan deed. Maar de geur bleef sterk aanwezig. Dit zou nu toch wel weg moeten trekken? De ruis viel ineens weg en de labvoeding sprong in de stroombegrenzing. Weer een kortsluiting?
Het PLL board was niet wederom stuk. De weerstand was nog goed en de nieuwe tantaal gaf nog geen krimp. Na wat voedingspunten te hebben gemeten op de verschillende modules, kon ik in de eerste instantie geen kortsluiting vinden. Op het mainboard meette ik wel een kortsluiting, zelfs zonder geïnstalleerde modules. Toen ik de stekker naar de eindtrap lostrok, verdween de kortsluiting.
In de eindtrap ook al??? Nou dan die maar open. Wat een vreselijk ontwerp, foei Bosch! Niet te servicen dat ding. De eindtransistoren moesten losgehaald worden, voordat de PCB uit de behuizing getrokken kon worden. Ze zaten met een soort rare moeren vast, waar je speciaal gereedschap voor nodig hebt om ze los te kunnen draaien. Dat had ik niet, dus heb ik met een tinzuiger de pootjes maar losgesoldeerd. De PCB kon ik vervolgens verwijderen, terwijl de transistoren bleven zitten in het aluminiumblok. En toen zag ik dit in het blok:
Schrik! Op de printplaat zag ik een 10µF tantaal zitten, compleet zwartgeblakerd. Die had eerder al eens flink zijn inhoud als een draak naar buiten gespuugd! Ik denk eerder al bij de eigenaar zelf, want dit moet een nog veel sterkere geur hebben veroorzaakt als ik dat zwartgeblakerde deel mag geloven. Deze tantaal zat wel direct op de voedingslijn, dus die is meteen gaan ontbranden toen deze het begaf.
De verkoolde tantaal-elco was zich gaan gedragen als een koolweerstand. Deze bleef de milde geur veroorzaken, die ik steeds bleef ruiken. Het zal steeds goed heet geworden zijn als het apparaat een tijdje aangestaan had. Dat heeft op den duur een kortsluiting veroorzaakt.
Na het verwijderen van de verkoolde tantaal en het schoonmaken van de PCB en de behuizing, was de kortsluiting weg! Nieuwe tantaal er in (weer zo’n 10µF SMD versie, want daar heb ik een hele rol van). Ik zag nog drie gelijke tantalen zitten, die ik ook maar meteen heb vervangen. Die eindtrap wil je niet nog een keer open hoeven maken.
Alles weer in elkaar gezet en alles werkte goed. Nog even de afregeling gecontroleerd met de Marconi 2955. Deze ontvangers zijn niet super gevoelig trouwens (0,9µV @12dB SINAD), maar voor lokaal en repeater werk prima genoeg.
Misschien zitten er nog wel wat tantalen in. Ik ga de eigenaar waarschuwen dat er misschien nog wel een keer een uitval verwacht kan worden. Ik ga niet bij voorbaat alle tantalen vervangen, dat is teveel werk. De modules waar dat nu nog op kan gebeuren zijn makkelijk bereikbaar. Dat zal de eigenaar vast geen probleem vinden om zelf te vervangen dan.
Heb jij een Bosch KF-161? Mogelijk zijn het tantaal-elco’s uit een bepaalde batch die bij dit exemplaar problemen gaf. Deze in dit exemplaar waren allemaal blauw van kleur. Eén was een 22µF en de ander was een 10µF. Het is niet gezegd dat die van jou ook problemen gaat krijgen. Maar als hij ineens gaat stinken, dan weet je waar het mogelijk vandaan komt. Sterkte ermee dan ;)
Mijn ervaring met KF161 (en vergelijkbaar, zoals KF162, KF451, KF452) is dat de tantalen na verloop van tijd allemaal sneuvelen en dat doen met het nodige gebaar. Mijn advies is om ze *allemaal* te verwisselen.
Nog een paar zaken. Als je de eindtrap afregelt, zet dan de trimmers als uitgangspositie zoals op de groene isolatieplaat is aangegeven. Doe je dat niet, dan heb je kans dat de eindtrap zachtjes een beetje gaat oscilleren – niet spectaculair, maar het verpest bijvoorbeeld je ingangsgevoeligheid.
Verder: de KF161 werd ingezet in een netwerk met fase modulatie. Bij amateur zijn we FM gewend. Op de audioeindtrap-module (RX) en de microfoonversterker (TX) zitten jumpers waarmee je 6dB/octaaf audio aan en uit kunt zetten. Kijk de documentatie ervoor even na en zet de jumper om.
Verder zul je, anno 2024, wellicht CTCSS willen injecteren. De correcte plaats hiervoor is de *loper* van de zwaaipotmeter op de microfoonprint. Niet via de microfoon proberen want er zit dan een hoogdoorlaatfilter in de weg en bovendien, als de microfoonversterker gaat clippen vant dan de CTCSS weg.
Dag Geert-Jan, bedankt voor je interessante toevoeging. De eigenaar is nu op de hoogte dat er wel weer uitval kan plaatvinden van andere tantalen in de toekomst. Wellicht dat hij ze voortijdig kan vervangen. Ik heb dat omwille van tijd niet gedaan. Alleen de hele eindtrap wel, omdat daar zo moeilijk bij te komen is. Je opmerking over PM komt mij ook bekend voor inderdaad. Ooit heb ik een eigen exemplaar gemodificeerd voor APRS en toen heb ik ook een soldering moeten veranderen geloof ik.
Beste Tjalling, ik kwam bij toeval op jou site terecht. Ik ben mijn werkende carrière begonnen bij de mobilofoondienst van de PTT in 1979. Ik heb honderden van deze mobilofoons afgeregeld en gerepareerd. Een kleine tip is om de keramische trimmers in de eindtrap te vervangen voor folie trimmers. Het verbaast me dat deze na zoveel jaar nog niet afgebroken zijn. Ik zelf ooit is een versie gemaakt die alle CPA en brandweer kanalen kon scannen met up- en down toetsen. Dit was handig voor het testen als er iets met het netwerk aan de hand was.
Het artikel bracht oude herinneringen boven.
Bedankt, Bert PA1TRS
Dag Bert, bedankt voor je positieve reactie, erg leuk om te lezen!
De trimmers vielen inderdaad mee, die regelden nog goed. Maar goed advies voor mensen die een complete restauratie doen. 73! Tjalling